ابن‌عبدالدائم ابوالعباس احمد بن عبدالدائم مقدسی فندقیاِبْنِعَبْدُالدائِم، ابوالعباس احمد بن عبدالدائم بن نعمة بن احمد مقدسی فندقی (۵۷۵ - ۶۶۸ق/۱۱۷۹-۱۲۷۰م)، ملقب به زین‌الدین، محدّث و فقیه حنبلی و ناسخ بود. ۱ - تولدوی در شام در منطقه فندق الشیوخ‌ِ نابلس متولد شد و برای استماع حدیث و فراگیری فقه از بزرگان سفر های متعدّدی کرد. ۲ - اساتید ویاز جمله در دمشق از یحیی بن محمود ثقفی و ابومحمد عبدالرحمان خِرَقی، در بغداد از مشایخی همچون ابوالفرج ابن جوزی و ابوالفرج عبدالمنعم بن عبدالوهاب بن کلیب و در مصر از ابوالقاسم هبةالله بن علی بوصیری حدیث شنید [۱]
یونینی، موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۲، ص۴۳۶، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۵م .
[۲]
ابن‌رافع سلامی، محمد، منتخب المختار، ص۲۹-۳۰، به کوشش عباس عزاوی، بغداد، ۱۳۵۷ق/۱۹۳۸م.
وی همچنین از ابوالفضل طوسی معروف به خطیب موصل، ابوالفتح ابن شاتیل و نصرالله قزّاز اجازه روایت دریافت کرد [۳]
ابن‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۱، ص۸۱، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۱م.
و از ابن‌صدقه حرانی صحیح مسلم را شنید، و از موفق‌الدین فقه آموخت [۴]
یونینی، موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۲، ص۴۳۷، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۵م.
[۵]
ذهبی، محمد، العبر، ج۳، ص۳۱۸، به کوشش سعید بن بسیونی زعلول، بیروت، ۱۹۸۵م.
۳ - شاگردان ابنعبدالدائمجمع کثیری از سرزمین‌های مختلف برای استماع حدیث به سوی او شتافتند و کسان بسیاری از او حدیث فراگرفته و روایت کرده‌اند که از آن میان ابن‌فرح اشبیلی، قطب‌الدین یونینی، ابن‌تیمیه ، نجم‌الدین ابن صصری، تقی‌الدین ابن دقیق العید و شرف‌الدین دمیاطی قابل ذکرند [۶]
یونینی، موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۲، ص۴۳۶، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۵م .
[۷]
ابن‌رافع سلامی، محمد، الوفیات، ج۱، ص۲۲۰، به کوشش صالح مهدی عباس و بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
[۸]
ابن‌رافع سلامی، محمد، الوفیات، ج۱، ص۳۸۷، به کوشش صالح مهدی عباس و بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
[۹]
ابن‌رافع سلامی، محمد، الوفیات، ج۱، ص۴۱۰، به کوشش صالح مهدی عباس و بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
[۱۰]
ابن‌رافع سلامی، محمد، الوفیات، ج۱، ص۴۳۱، به کوشش صالح مهدی عباس و بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
[۱۱]
صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۷، ص۳۵، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۸۹ق/۱۹۶۹م.
[۱۲]
صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۷، ص۲۸۶، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۸۹ق/۱۹۶۹م.
۴ - مهارت در نوشتنابنعبدالدائم بسیار تند می‌نوشت و دارای خطی نیکو بود و رساله‌های پراکنده و کتاب‌های بزرگ بسیار از جمله تاریخ دمشق ابن‌عساکر را به خط خود نوشت [۱۳]
ذهبی، محمد، العبر، ج۳، ص۳۱۸، به کوشش سعید بن بسیونی زعلول، بیروت، ۱۹۸۵م.
[۱۴]
یونینی، موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۲، ص۴۳۶، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۵م .
[۱۵]
صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۰۰، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۸۹ق/۱۹۶۹م.
گفته شده که او با یک نظر به صفحه آن را می‌نوشت، از این رو در نوشته‌هایش اغلاط زیادی به چشم می‌خورد و فاقد دقت لازم بود. [۱۶]
صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، ج۱، ص۱۰۰، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۸۹ق/۱۹۶۹م.
۵ - وفاتدر اواخر عمر پس از ۵۰ سال استنساخ کتب و ۶۰ سال آموختن حدیث، ناتوان و نابینا گشت و در دمشق وفات یافت و در سفح قاسیون دفن شد [۱۷]
ابن‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، ج۱، ص۸۱_۸۲، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۱م.
[۱۸]
یونینی، موسی، ذیل مرآة الزمان، ج۲، ص۴۳۶، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۵م .
۶ - آثاربه گفته ابن‌رجب [۱۹]
ابن‌رجب، عبدالرحمان، الذیل علی طبقات الحنابله، ج۲، ص۲۷۹، به کوشش محمد حامد الفقی، قاهره، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۳م.
وی مشیخه‌ای برای خود استخراج کرده و نیز تاریخی برای خود گردآورده بود. نسخه‌ای از مشیحه او در دست است. [۲۰]
سید، فؤاد، فهرس المخطوطات المصوره، ج۲، ص۱۴۲، قاهره، ۱۹۵۴م.
از وی کتابی به نام فاکهة المجالس و فکاهة المجالس نیز برجای مانده که گلچینی از تاریخ دمشق ابن‌عساکر است. مؤلف در این گزینش بیشتر جنبه ادبی را در نظر داشته است. نسخه‌ای از این اثر به خط مؤلف در آکسفورد و دو نسخه دیگر در کتابخانه لاله‌لی ترکیه و خزانه المجمع العلمی دمشق موجود است. [۲۱]
منجد، صلاح‌الدین، معجم‌المورخین‌الدمشقیین، ج۱، ص۱۰۴، بیروت، ۱۳۹۸ق/ ۱۹۷۸م.
[۲۲]
سید، فؤاد، خطی، ج۱، ص۵۰۴.
۷ - فهرست منابع(۱) ابن‌رافع سلامی، محمد، منتخب المختار، به کوشش عباس عزاوی، بغداد، ۱۳۵۷ق/۱۹۳۸م. (۲) ابن‌رافع سلامی، محمد، الوفیات، به کوشش صالح مهدی عباس و بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م. (۳) ابن‌رجب، عبدالرحمان، الذیل علی طبقات الحنابله، به کوشش محمد حامد الفقی، قاهره، ۱۳۷۲ق/۱۹۵۳م. (۴) ابن‌شاکر کتبی، محمد، فوات الوفیات، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۹۷۱م. (۵) ذهبی، محمد، العبر، به کوشش سعید بن بسیونی زعلول، بیروت، ۱۹۸۵م. (۶) سید، فؤاد، فهرس المخطوطات المصوره، قاهره، ۱۹۵۴م. (۷) سید، فؤاد، خطی. (۸) صفدی، خلیل، الوافی بالوفیات، به کوشش احسان عباس، بیروت، ۱۳۸۹ق/۱۹۶۹م. (۹) مجلة معهد المخطوطات العربیه، مصر، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۵م. (۱۰) منجد، صلاح‌الدین، معجم‌المورخین‌الدمشقیین، بیروت، ۱۳۹۸ق/ ۱۹۷۸م. (۱۱) یونینی، موسی، ذیل مرآة الزمان، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۵ق/۱۹۵۵م . ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌عبدالدائم»، ج۴، ص۱۴۷۴. |